De opmars van het nieuwe feminisme

Feminisme is aan een nieuwe opmars begonnen, ontdaan van tuinbroekenassociaties en overgoten met een sexy sausje. Waarom is vechten voor vrouwenzaken

Yes!

Feminisme is aan een nieuwe opmars begonnen, ontdaan van tuinbroekenassociaties en overgoten met een sexy sausje. Waarom is vechten voor vrouwenzaken plotseling cool? En wat levert het op?

Beyoncé is het, Miley Cyrus is het, Emma Watson is het, Lena Dunham is het, Jennifer Lawrence is het, Taylor Swift is het, John Legend en Benedict ?Cumberbatch zijn het. Op het eerste gezicht hebben deze mensen alleen hun roem gemeen, maar kijk je verder dan zie je dit: ze noemen zichzelf openlijk feminist. Op zo’n moment weet je: hier is iets aan de hand. Fashionable rolmodellen met zo’n enorme fan base omarmen het feminisme niet zomaar. Opvallend genoeg zijn de vrouwen in dit lijstje van een heel andere categorie dan bijvoorbeeld feministische politiek leiders als Hillary Clinton en Aung San Suu Kyi. Waar een vrouw als Hillary in mantelpak haar macht benadrukt en zich laat gelden op het politieke wereldtoneel, spreekt Beyoncé zich voor het feminisme uit in een kittig stoeipakje.

En sinds wanneer noemen bekende mannen zichzelf feminist? De boodschap is hetzelfde: ze zijn voor gelijke kansen en rechten voor mannen en vrouwen. Want dat is wat feminisme in de regel betekent. Alleen de verpakking en daarmee het publiek dat wordt bereikt verschilt. De vraag rijst waarom het feminisme juist nu een rebranding doormaakt. En wat heb jij, als vrouw (of man) die dit leest, aan deze fashionable revival?

Iedereen wakker geschud
Even terugspoelen naar december 2013. Beyoncé schudde de wereld wakker met de onverwachte release van haar nieuwe album. In het nummer Flawless haalt ze de TED Talk ‘We should all be feminists’ van de Nigeriaanse Chimamanda Ngozi Adichie aan:

Het bleek de aftrap van een jaar waarin ?Beyoncé zichzelf openlijk feminist noemde, en de acht letters van dat woord zelfs levensgroot op doek projecteerde tijdens haar show bij de MTV Video Music Awards. Zowel op het podium als daarbuiten maakt de popdiva zich er sterk voor dat vrouwen onafhankelijk zijn en de leiders van de toekomst worden.

In plaats van feminisme af te doen als een militante radicale stroming, benadrukt Beyoncé vrouwelijke kracht. «Een schot ?in de roos», zegt trendwatcher Lieke Lamb. «Beyoncé maakt het feminisme tot iets waar je bij wilt horen. Of je je nu kleedt als een babe of Barbie, daar gaat het niet om. Het gaat om gelijke kansen en rechten en opkomen voor jezelf.» Beyoncé heeft bijna 14 miljoen Twitter-volgers en verdient ?volgens zakenblad Forbes 115 miljoen ?dollar per jaar. Ze is samen met haar man Jay-Z het invloedrijkste hiphopkoppel. Kortom, als Queen Bee zich ergens hard voor maakt, is de aanstekelijke werking groot. «Beyoncé heeft het feminisme een nieuw gezicht gegeven», zegt Sunny ?Bergman, auteur van het boek Sletvrees, waarin ze seksuele stereotyperingen van vrouwen aan de kaak stelt: «Ik denk dat het feminisme last had van een hardnekkig negatief imago, iets met okselhaar en ?tuinbroeken, daterend uit de jaren 70. Nu beroemde vrouwen zich ook feminist ?noemen, ondergaat de beweging een rebranding. Mensen denken: als Beyoncé feminist is mag ik mezelf ook wel feminist noemen én van hoge hakken houden.»

Sexy feminist
Is dat zo? In de maanden na Bee’s coming-out waren de reacties van tegenstanders namelijk niet voor de poes. Het grootste kritiekpunt waren Beyoncé’s looks op het podium, want ‘hoe sterk en onafhankelijk ben je als je je lichaam ?op het podium in allerlei sexy bochten wringt?’ En hoe feministisch is een tekst als ‘Bow down bitches’ nou helemaal? Het is dezelfde kritiek die Miley Cyrus ten deel viel, die zichzelf in 2014 uitriep tot ‘een van de grootste feministen ter wereld’. Hoe kan iemand die zich zo als lustobject positioneert in Wrecking Ball nou een feminist zijn? «Onzin, die kritiek», zegt trendwatcher en feminist Lieke Lamb. «Tuurlijk mag je jezelf feminist noemen als je met je billen wiebelt. ?Feminisme betekent ook seksuele ?vrijheid.» Miley Cyrus zei hier zelf over: «Mannelijke rappers grijpen de godganse dag naar hun kruis en hebben sletjes ?om hen heen dansen, niemand die daar ?aanstoot aan neemt. Maar grijp ik naar mijn kruis en dans ik met sexy vrouwen, dan is dat ineens neerbuigend?»

All men aboard
Kun je het ooit wél goed doen als feministisch rolmodel? Ja, als je Emma Watson heet, Global Goodwill Ambassador van de Verenigde Naties. In september hield de actrice in Dior-jurk een vlammende speech op het VN-hoofdkantoor in New York:

Wat Watson zei was niet nieuw, maar de Verenigde Naties boden niet eerder een podium voor een speech met deze lading. Watson verklaart zich een mannen-lover. Ze heeft heel goede mannelijke rolmodellen gehad, zoals haar vader. Tegelijkertijd zegt ze: we zijn er nog niet. «Juist het feit dat ze mannen erbij betrekt, past in deze tijd», betoogt trendwatcher Lieke Lamb. «Zeker bij een generatie twintigers en dertigers voor wie gelijkwaardigheid ?vanzelfsprekender is dan voor hun ouders.»

Emma Watson stipt op uitmuntende wijze aan wat er dringend nodig is. Zo zegt ze: «Ik vind dat het mijn recht is om net zoveel betaald te krijgen als mijn mannelijke collega’s.» En dat is iets wat ook in Hollywood niet vanzelfsprekend is. Mannen in dezelfde rollen verdienen tien (!) keer zoveel. Voor gewone stervelingen zoals jij en ik geldt: in Nederland is er nog steeds een onverklaarbaar ?salarisverschil van 18,5 procent tussen ?mannen en vrouwen in dezelfde functie, al maakt een kleine groep vrouwen – van tussen de 25 en 30 jaar – een inhaalslag. Een ander punt is dit: «Ik vind dat het mijn recht is zelf te beslissen over mijn lichaam.» En hier heeft Watson het niet alleen over baas in eigen buik zijn, een stokpaardje van de feministen uit de jaren 70, maar over het recht je lichaam te kleden en te gebruiken zoals jij dat wilt, zonder dat dit je tot een prooi ?voor mannen maakt.

feminisme - Marie Claire.nl

In een nieuw jasje
De boodschap van Watson en de Verenigde Naties is dat het feminisme mannen nodig heeft, en omgekeerd. Opdat de maatschappij de rol van mannen als ?zorgende vaders op waarde schat, opdat mannen durven praten over hun gevoelens zonder dat dit hen ‘minder mans’ maakt. Want, zegt Watson: «Als mannen zich vrij voelen veranderen dingen voor vrouwen automatisch ten goede.»

Mannelijke rolmodellen voor het feminisme zijn schaars, maar ze zijn er wel. Zoals Benedict Cumberbatch en Joseph Gordon-Levitt die onlangs in de media verschenen in een shirt met de tekst ‘This is what a feminist looks like’. Oké, dit was een door een Engels tijdschrift geïnitieerde stunt, maar zij hadden toch mooi het lef om zichzelf als feminist te profileren. Of Karl Lagerfeld, die zijn Chanel-show voor lente/zomer 2015 een feministische draai gaf, met modellen die op de catwalk protesteerden met spandoeken met teksten als: ‘History ?is her story’. Lagerfeld: «Ik wil het ?feminisme graag als iets lichts zien, en niet als een vrachtwagenchauffeur die zijn boodschap staat te toeteren.» En ?dat is precies waarom het feminisme ?nu fashionable is. Het is altijd relevant geweest, maar het had voor zowel mannen als vrouwen een nieuw jasje nodig om het openlijk te kunnen omarmen.

Coole kracht
Maar is zo’n fashionable revival niet ?ook vluchtig? Zijn celebrity’s wel het ?juiste gezicht voor zo’n belangrijk ?onderwerp als sekse-ongelijkheid? Het antwoord moet zijn: ja. Celebs bereiken een miljoenenpubliek, ze zijn een voorbeeld voor heel veel meisjes, vrouwen en mannen. En belangrijker: door constant te herhalen wat feminisme precies is, kunnen ze vooroordelen ontkrachten.

Het belangrijkste is uiteindelijk niet dat feminisme hip en cool is, maar dat moeilijke gesprekken over salarisongelijkheid en seksediscriminatie niet meer onder het tafelkleed worden geschoven. Dat je het er met elkaar over hebt, zonder meteen als militant of verbitterd te worden bestempeld. «Hopelijk leidt deze ?rebranding tot een grotere diversiteit aan vrouwelijke rolmodellen in de media die excelleren op allerlei gebied, waardoor jonge meisjes leren dat er meer is dan topmodel worden», zegt Sunny Bergman.

Feminisme is een betere toekomst voor iedereen, jong of oud, zwart of wit, man of vrouw. Maar gelijke rechten en kansen komen niet vanzelf. Daar moet je iets voor doen. Dus als je wilt vragen om een promotie, maar niet durft. Of als je van plan bent om een vrouw een lager salaris- voorstel te doen dan je een man zou doen. Laat dit dan de vraag zijn die je jezelf stelt, dezelfde vraag die Emma Watson aan alle vertegenwoordigers van de Verenigde Naties meegaf: ‘If not me, who? If not now, when?’

Tekst: Jonna ter Veer

Bron: Leiden Anthropology Blog

Laatste nieuws