Een terugblik
Exclusief voor Marie Claire, en met gevaar voor eigen leven, reisden Manon Quérouil en Véronique de Viguerie naar het dorp waar het allemaal gebeurde.
De zon schijnt fel over de menigte die zich verdringt rond de prefect van Chibok, een klein dorpje in het noordoosten van Nigeria. Hier, midden tussen de van blik en rode klei gemaakte huisjes, kidnapte de fundamentalistische sekte Boko Haram op 14 april meer dan tweehonderd schoolmeisjes. De meisjes waren op hun kostschool aan het studeren voor hun examens, toen vlak voor middernacht mannen in uniform binnenstormden die ze gevangen namen. «Tijdens de aanval lukte het mijn dochter Saratou om ons te bellen. Ze vertelde dat er vrachtwagens vol meisjes op weg waren naar het oerwoud. Doodsbang vroeg ze ons voor haar te bidden», zegt haar moeder Anetou met bibberende stem.
Een derde van de meisjes in deze arme regio van Nigeria kan niet eens lezen, en dus is het behalen van een schooldiploma voor hen een ware overwinning. Maar sinds de verdwijning van haar dochter vraagt Anetou zich af of ze er wel goed aan gedaan heeft om een beter leven voor haar dochter te willen. «Ik heb mijn hele leven hard gewerkt op het land, zodat zij dat niet zou hoeven doen. Voor haar wilde ik een betere toekomst, maar nu is ze weg.» De moeders van Chibok worden gekweld door gevoelens van schuld en hopeloosheid. Moeder Saraya vertelt dat ze God in haar slaap om hulp roept. Ze is gaan vasten zodat haar stem eerder in de hemel zal zijn. Yana heeft alle spullen van haar dochter in een koffer gedaan ze durft hem niet open te maken omdat ze bang is dat ze dan zal instorten. Kolo, een andere moeder, heeft een heel ritueel ontwikkeld: om terug te gaan naar hoe het vroeger was, wrijft ze met haar gezicht langs het schooluniform van haar dochter. Het geluid herinnert haar aan de momenten dat ze met Naomi samen ging bidden.
Kidnapping als wapen
Sinds de nacht van de kidnapping wantrouwen de families van de vermiste meisjes de autoriteiten. Ze betwijfelen of er wel voldoende actie wordt ondernomen om ze terug te vinden. Maar nu, ruim anderhalve maand na de kidnapping, is toch eindelijk de prefect over de hobbelige zandwegen naar hun dorpje gekomen om aan te kondigen dat er binnenkort een comité uit de hoofdstad Abuja zal komen om te helpen zoeken. Omdat Boko Haram de afgelopen maanden meerdere dorpen heeft aangevallen, is het bezoek van de prefect om veiligheidsredenen al een aantal keer afgeblazen. In de regio waar sinds begin dit jaar al meer dan tweeduizend doden zijn gevallen, is de noodtoestand uitgeroepen.
Op veel plaatsen lijkt het alsof de militie gewoon haar gang kan gaan. Als je over de lange weg naar het noorden rijdt kom je continu wegversperringen en zwaarbewapende soldaten tegen, maar vreemd genoeg is er in kleine dorpen als Chibok geen beveiliger te bekennen. En dat terwijl het Sambisa-woud, waar Boko Haram de meisjes waarschijnlijk verborgen houdt, maar een paar kilometer verderop ligt. Noodgedwongen nemen de dorpsbewoners de beveiliging in eigen handen, gewapend met pijl en boog, stokken en oude geweren. Militaire training hebben ze nooit gehad, maar ze geloven heilig in de bescherming van hun magische amuletten.
Boko Haram gebruikt kidnapping al langer als wapen, maar de door omvang van de recente ontvoering krijgt het probleem nu wereldwijd aandacht. «We houden de gevallen van kidnapping in het noordoosten nu ruim een jaar bij», zegt Mausi Segun van Human Right Watch. «Wat het moeilijk maakt, is dat veel ouders kidnappings niet aangeven, uit angst om de familie-eer te schaden. De weinige meisjes die een kidnapping overleven, zijn vaak zwanger bij terugkomst of hebben in gevangenschap een kind gekregen.»
Oorlog tegen onderwijs
Om te begrijpen waarom Boko Haram meisjes ontvoert, vertelt Human Right Watch-onderzoeker Mausi over de achtergronden van het conflict tussen de Nigeriaanse overheid en de rebellen. «Het werd allemaal erger toen de vrouwen en kinderen van de Boko Haram-leiders afgelopen mei zonder rechtszaak in de gevangenis werden gegooid. Uit wraak kidnapte Boko Haram de vrouwen van politieofficieren. Sindsdien zit het gebied vast in een eindeloze cyclus van wraak en vergelding, waarbij vrouwen als betaalmiddel worden gezien. De onderhandelingen focussen op een uitwisseling van schoolmeisjes en gevangenen, onder wie een van de vrouwen van Boko Haram-leider Abubakar Shekau. Maar sinds de militieleider in een videoboodschap dreigde de meisjes te laten trouwen met zijn manschappen, wordt gevreesd voor massaverkrachtingen. In het dorp Chibok willen ze daar niet over praten. «We moeten de meisjes en hun families in hun waarde laten», zegt schooldirecteur Asabé Kwabula. Zij is al wekenlang druk met het samenstellen van een team dokters en psychologen dat de meisjes kan bijstaan als ze bevrijd worden. Asabé heeft zelf acht kinderen en probeert zo positief mogelijk te denken. Maar diep van binnen weet ze dat het nooit meer hetzelfde zal zijn in haar dorp. «Straks durft niemand zijn kind nog naar school te sturen.» Sinds de kostschool is aangevallen, zijn ook alle basisscholen en middelbare scholen gesloten. Asabé rekent snel even voor dat daardoor dus zon 15.000 leerlingen geen onderwijs krijgen. In de oorlog tegen onderwijs heeft Boko Haram de eerste ronde in ieder geval al gewonnen.
Volgens UNICEF telt Nigeria wereldwijd het hoogste aantal kinderen dat niet naar school gaat. Tientallen miljoenen zijn het er, voornamelijk in het noorden. In Maiduguri, een stad met zon 3 miljoen inwoners, zijn álle openbare scholen om veiligheidsredenen voor meerdere maanden gesloten. Families die het zich kunnen veroorloven sturen hun kinderen naar privéscholen met bewapende beveiliging. Anderen moeten het doen met de locale tsangawa, scholen waar voornamelijk Arabisch en kennis van de Koran worden onderwezen en waar meisjes een hoofddoekje moeten dragen. 2-0 voor de vijanden van niet-godsdienstig onderwijs.
De massa-ontvoering in Chibok maakt pijnlijk duidelijk dat het allesbehalve goed gaat hier. Nigeria mag dan een van de best draaiende economieën van Afrika zijn, maar de overheid heeft nauwelijks oog voor veiligheid, beschikbaarheid van water en elektriciteit en toegankelijkheid van zorg en onderwijs. De elite in de hoofdstad gebruikt de recente tragedie om zijn ongenoegen over het beleid van president Goodluck Jonathan te uiten. Ze beschuldigen hem ervan dat hij geen actie onderneemt om de meisjes terug te krijgen. Sterker nog: zijn regering zou er alles aan doet om de wereldwijde Bring Back Our Girls-actie op social media te breken.
Ontsnappingsmanoeuvre
Na uren wachten zien de inwoners van Chibok de helikopter uit hoofdstad Abuja landen tussen de puinhopen van de verwoeste school. Veertig minuten later stijgt de helikopter onder een inktzwarte hemel weer op de regen komt met bakken uit de hemel. De SUV van de prefect spuit ervandoor richting Maiduguri, op de achterbank zitten drie meisjes.
Dina, Kuné en Awa zijn 3 van de ruim 50 schoolmeisjes die aan hun kidnappers wisten te ontsnappen. Kumé was de eerste die van vrachtwagen sprong. Het was geen heldenactie, zegt ze, maar ijskoude berekening: «Ik ging nog liever dood dan mee met Boko Haram.» De meisjes die tijdens die rit zijn ontsnapt, leggen nu in een zwaar bewapende school in Maiduguri hun examens af. Ze praten over hun toekomst, over dat ze later advocaat, dokter of soldaat willen worden. Maar ze weten allemaal dat ze het niet met heel hun hart zullen vieren wanneer ze straks geslaagd zijn. Omdat hun klasgenootjes in de bossen hun examen waarschijnlijk nooit zullen halen.
sluitblokje
Wat wil Boko Haram?
De fundamentalistische moslimorganisatie Boko Haram streeft in Nigeria naar strikte navolging van de moslimwet sharia. Ze strijden tegen alle westerse invloeden op het gebied van religie, onderwijs, cultuur en wetenschap. In navolging daarvan vallen ze kerken, politiebureaus en scholen aan. Met name het noorden van Nigeria is daardoor veranderd in een soort oorlogsgebied. Alleen al in de staat Boro, waar ook het dorp Chibok ligt, zijn 800 scholen platgebrand. Boko Haram heeft honderden mensen gekidnapt, waaronder de ruim 200 schoolmeisjes afgelopen april. Hun strijd heeft al duizenden doden geëist.
#Bring Back Our Girls
Na de bekendwording van het vreselijke nieuws uit Nigeria sprak de hele wereld via petities, Twitter en Facebook haar ongerustheid uit over de zaak. President Goodluck Jonathan werd opgeroepen tot tot actie en er kwam al snel een social media-campagne op gang. Beroemdheden als Michelle Obama, Malala Yousafzai en Cara Delevinge postten een foto van zichzelf met de boodschap #Bring Back Our Girls.
